کلاهبرداری رایانه ای:

کلاهبرداری رایانه ای، به لحاظ خلاقیت مرتکب آن و سهولت و کثرت ارتکاب، مهمترین و شایع ترین جرم اقتصادی فضای مجازی رایانه و اینترنت محسوب می شود. هر چند به ظاهر در ارتکاب این جرم، رایانه در حد وسیله جرم ظاهر می شود اما رایانه و اینترنت، کلاهبرداری را توام با کیفیات و شرایط غیر قابل انکاری می کنند که قانونگذاران ناگزیر به شناسایی جرم جدید، در کنار کلاهبرداری سنتی هستند. کلاهبرداری رایانه ای چون در دنیای جدید به نام دنیای مجازی رایانه و اینترنت فضای سایبری، با امکانات بی شماری تحقق می یابد فقط علیه انسان نیست و بلکه غالباً علیه سیستم رایانه ای و نرم افزارهای آن است و بنابراین شرط قریب قربانی در آن تا مرز حذف شدن تضعیف می شود. موضوع جرم کلاهبرداری رایانه ای نیز فراتر از مال یا وسیله تحصیل مال است و شامل خدمات و امتیازات مالی و حتی داده های رایانه ای دارای ارزش مالی نیز می شود.
کلاهبرداری رایانه ای، صرفاً کلاهبرداری از طریق رایانه نیست تا به واسطه آن نقش رایانه در حد یک وسیله ارتکاب جرم معرفی گردد؛ چه در این صورت بر کلاهبرداری به وسیله رایانه خاصیتی مترتب نیست تا با عنوان مجرمانه مجزایی در سیاهه های قانون نمود یابد و مباحث جداگانه ای را بطلبد بلکه کلاهبرداری رایانه ای جرمی است که رایانه در آن نقش اساسی ایفا میکند و عمدتاً برخی از اجزای تشکیل دهنده رکن مادی کلاهبرداری را تحت تأثیر قرار می دهد و به همین دلیل است که کلاهبرداری رایانه ای از کلاهبرداری عام یا سنتی متمایز می شود و نسبت به آن جرم انگاری جدید و طرح مباحث متفاوت صورت می گیرد. بنابراین کلاهبرداری رایانه ای در ذیل جرائم رایانه ای قرار میگیرد که طبیعتاً برای اینکه بدانیم آیا اصولاً پدیده ای به نام کلاهبرداری رایانه ای وجود دارد یا خیر و چنانچه سایه این پدیده مجرمانه بر سر صنعت فناوری اطلاعات و شبکه های اطلاع رسانی رایانه ای سنگینی می کند چگونه و با توجه به چه معیاری باید شناخته شود، منوط به درک واقعیت و ماهیت جرم رایانه ای است.
واقعیت یا هستی جرم رایانه ای هنوز مورد تأیید برخی از حقوقدانان قرار نگرفته است و اصولاً این عده معتقدند که چیزی به نام جرم رایانه ای وجود ندارد تا رایانه ای را ویژگی برخی از جرائم سنتی همانند سرقت جاسوسی، کلاهبرداری و غیره دانسته و معیار تفکیک قرار داد. آنچه که با عنوان جرم رایانه ای شناخته می شود کلا در بطن سایر جرائم که مقررات کیفری پیش بینی کرده اند قرار می گیرد؛ زیرا سیستم رایانه ای در ارتکاب جرائم فقط در حد وسیله جرم ظاه ر می شود و به لحاظ تغییر ماهیت وسیله جرم هیچ گاه عنوان مجرمانه تغییر ماهیت نمی دهد. به عنوان مثال با تمسک به وسیله جرم قتل عمد را به قتل عمد با سلاح، قتل عمد با ریسمان،قتل عمد با چاقو و غیره تقسیم نمی کنند و هویت جداگانه ای برای آنها قابل نمی شوند علاوه بر این برای تحقق هر جرم علاوه بر رکن قانونی و رکن روانی (عمد با تقصیر باید رکن مادی با تمام اجزای مورد نظر تحقق یابد که سه جزء زیر تقریباً مشترک اکثر جرائم است تحقق فعل فیزیکی شرایط و اوضاع و احوال توام با فعل فیزیکی مجرمانه و حصول نتیجه مجرمانه در جرائم عمدی مقید و جرائم غیر عمدی) حال باید دید که پدیده جرم رایانه ای برای واقعیت و موجودیت داشتن در کدام یک از اجزاء یا ارکان با جرم سنتی متفاوت است؟
در تمامی موارد، جرم رایانه ای نیز توام با ارکان سه گانه جرم و اجزای مورد نیاز ذیل آنها می باشد جز اینکه در قسمت وسیله جرم سیستم رایانه ای جایگزین سایر وسایل ارتکاب جرم می شود که این امر نیز تأثیری در ماهیت جرم ندارد. از حیث مکان وقوع جرم نیز نمی توان جرم رایانه ای را توجیه کرد؛ چه فضای مجازی اینترنت و رایانه جز اینکه موقعیت ارتکاب جرائم را از حیث تنوع و تکثر افزایش و به طور خیره کننده ای مدت زمان ارتکاب جرم را کاهش داده اند تغییری در ارکان و اجزای جرائم ایجاد نکرده اند و بدیهی است که همین جرائم با امکانات و مدت زمان بیشتر ولیکن با موقعیت کمتر در دنیای واقعی بیرون از محیط مجازی اینترنت و رایانه قابل ارتکاب اند. همچنان که به لحاظ مکان و بستر ارتکاب جرائم آنها را به اقسام مختلف تقسیم نمی کنند؛ به عنوان مثال جرم سرقت را بسته به مکان ارتکاب به سرقت از خیابان ها، سرقت از فروشگاه ها سرقت از منازل سرقت از بانک ها و…. دسته بندی نمی کنند. نتیجتاً رایانه و اینترنت در قبال جرائم یا در حد وسیله ارتکاب جرم است یا مکان ارتکاب جرم که این مورد را همه به گونه ای میتوان به عنوان وسیله جرم در نظر گرفت که قاعدتاً با این وصف رایانه و اینترنت موجبی برای جرم انگاری جدید و پدید آمدن عناوین مجرمانه نوین نخواهد بود.
در مقابل قائلین به عدم واقعیت جرم رایانه ای باید به واقعیت جرم رایانه ای صحه گذاشت؛ با این توضیح که اینترنت و رایانه هم وسیله ارتکاب جرم محسوب می شوند هر چند در ماهیت و اجزای جرم تغییر اساسی به وجود نمی آید اما غالب کشورها ناگزیر از شناسایی این جرائم و وضع مقررات خاص پیرامون آنها شده اند. زیرا وسیله ارتکاب جرم بودن رایانه به قدری با شداد و غلاط همراه است که سایر اجزای تشکیل دهنده جرم را تحت تأثیر قرار می دهد. به عبارت دیگر در ارتکاب جرائم سنتی با رایانه کیفیاتی به وجود می آید که جرم ارتکابی جدید را از جهات مختلف با جرم سنتی متفاوت میکند. وقتی کلاهبرداری از طریق سیستم رایانه ای از تکاب می یابد بر خلاف کلاهبرداری سنتی که به موجب ماده (1) قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷ از طرق دیگر در عالم واقعی نمود می یابد قربانی جرم غالباً برای مرتکب کلاهبرداری رایانه ای شناخته شده نیست زمان لازم برای تحقق جرم به طور چشمگیر کاهش می یابد لحظه ارتکاب جرم در هاله ای از ابهام فرو میرود و ممکن است به جای انسان یک ماشین دچار اشتباه و اغفال شود. این کیفیات جدید به مقتضای رایانه پدید آمده اند و شرایط تحقق اجزای جرائم سنتی را تحت تأثیر قرار می دهند و به همین دلیل اسناد بین المللی و قوانین کیفری اکثر کشورها جرائم سنتی قابل ارتکاب با رایانه را با عنوان مجرمانه جدید مانند کلاهبرداری رایانه ای، جعل رایانه ای، سرقت رایانه ای و…. به رسمیت شناخته اند.در جایی که اینترنت و رایانه هدف یا موضوع جرم قرار می گیرند، واقعیت بخشیدن به جرم رایانه ای آسانتر خواهد بود؛ چون اینترنت و رایانه به عنوان اجزای تشکیل دهنده دنیای جدید فضای سایبری موضوعات جدیدی ایجاد کرده اند که این موضوعات به لحاظ اینکه در دنیای واقعی وجود نداشته اند مورد توجه قانونگذاران نیز قرار نگرفته اند. بنابراین جرائمی همانند نفوذ غير مجاز، جعل و تخریب داده رایانه ای،اختلال در سیستم رایانه ای، انتشار ویروس رایانه ای و…. را نمی توان در قالب جرائم سنتی در آورد؛ زیرا موضوع این قبیل جرائم موضوعی است. که فقط در فضای سایبر و با استعانت از رایانه واقعیت می یابد.
پس از پذیرش واقعیت وجودی جرم رایانه ای باید دید که ماهیت آن چیست و با توسل به چه شرایطی تعریف میشود؟
ماهیت جرم رایانه ای همانند واقعیت آن جدال آمیز و بحث انگیز است و هر شخص با نهاد ملی یا بین المللی، تعریف متفاوتی از آن ارائه داده اند و به لحاظ اینکه در این مختصر مجال طرح آنها نیست، باید به همین میزان بسنده کرد که جرم رایانه ای جرمی است که با اطلاعات و نرم افزارهای رایانه ای موضوع جرم واقع می شوند یا سیستم رایانه ای وسیله ارتکاب جرم قرار می گیرد. اما بحث مهمتر در ماهیت جرم رایانه ای که بر جرائم رایانه ای و از جمله کلاهبرداری نیز تأثیرگذار است. این است که چرا اصطلاح جرم رایانه ای از عناوین مشابه مانند جرم اینترنتی،جرم سایبری،جرم شبکه ای و جرم نرم افزاری مناسب تر است؟ جرم اینترنتی به جرم قابل ارتکاب در محیط اینترنت گفته می شود و اگر بین شبکه های اطلاع رسانی متصل به هم از حيث خاص و عام و محلی و ملی و بین المللی بودن قائل به تفکیک شویم باید گفت اینترنت در مفهوم واقعی خویش به معنای شبکه های رایانه ای مرتبط به هم است که در سطحی گسترده کاربران و مشترکین متعددی را به هم پیوند می دهد. اما اگر شبکه های رایانه ای مرتبط به هم در قالب یک ساختمان یا شرکت یا نهاد بوده و یا اینکه محلی باشند، حمل شبکه اینترنت بر آنها بلااشکال نیست چون اینترنت خصیصه جهانی داشته و محصول ارتباط رایانه های بی شماری است. از این حیث جرم اینترنتی حتی از جرم شبکه ای که ناظر به هر نوع شبکه اطلاع رسانی می باشد، محدودتر خواهد بود.جرم سایبری به جرم قابل ارتکاب در محیط مجازی اینترنت و مخابرات گفته می شود. جرم سایبری از جرم اینترنتی عام تر است و علاوه بر اینکه شامل جرائم مخابراتی می شود میتواند به جرائم علیه نرم افزارهای یک رایانه که به صورت مجازی در سیستم رایانه ای قرار دارد نیز تسری داده شود و به همین دلیل در مقررات کشورها و اسناد بین المللی به ویژه کنوانسیون جرائم قابل ارتکاب در محیط سایبر بوداپست مصوب سپتامبر ۲۰۰۱ از عنوان جرم سایبری استفاده شده است. جرم نرم افزاری نیز غیر از اینکه از حیث عنوان موضوعات محدودی را در بر می گیرد. جرائم مرتبط با عملکرد رایانه را نیز در بر نمی گیرد. اما با چشم پوشی از اصطلاح جرم سایبری که هم در حقوق کشورمان شناخته شده نیست و هم محدودتر از جرم رایانه ای است. اصطلاح جرم رایانه ای از جهات مختلف مناسب به نظر می رسد. توضیح اینکه جرم رایانه ای شامل کلیه جرائمی می شود که به نوعی در آنها رایانه ایفای نقش میکند و از آنجایی که قوام و دوام اینترنت و فضای سایبر به وجود رایانه است و سیستم های ارتباطی و مخابراتی نیز با رایانه فعالیت می کنند و شبکه های محلی و منطقه ای نیز از رایانه شکل گرفته اند و از طرف دیگر نرم افزارهای رایانه ای جزئی از رایانه تلقی میشوند جرم رایانه ای شامل همه این عناوین میشود.

شناسایی کلاهبرداری رایانه ای:

کلاهبرداری رایانه ای به عنوان یکی از مهمترین اشکال جرائم اقتصادی در فضای رایانه و اینترنت جایگاهی ویژه در قانونگذاری کشورهای مختلف و مباحث حقوقدانان یافته است. این جایگاه برجسته عمدتاً تابع سه عامل کثرت ارتکاب، سهولت ارتکاب و فاعل ارتکاب است.
کثرت و تنوع ارتکاب کلاهبرداری رایانه ای در کشورهایی که رایانه و اینترنت در فعالیت های روزمره به طور کامل رسوخ یافته بسیار نگران کننده است. علاوه بر اینکه کلاهبرداری یک پدیده همیشه بارور است. که هر روز به اقسام مختلف نمود می یابد کثرت وقوع آن نیز خیره کننده تر از سایر جرائم رایانه ای است. سهولت ارتکاب کلاهبرداری رایانه ای نیز یکی دیگر از خصایص این جرم است. که عمدتاً تابع ارتباط بی قید و شرط کاربران اینترنتی با هم است. اگر در قبال جرائمی همانند نفوذ غیر مجاز یا شنود میتوان از تدابیری همچون نصب باروی آتشین یا سایر تدابیر حفاظتی استفاده کرد یا اینکه انتشار محتویات مستهجن را با توسل به پالایش مهار کرد اما مرتکب کلاهبرداری رایانه ای از آنجا که رایانه و اینترنت و نرم افزارهای آن را هدف خود قرار نمی دهد و صرفاً از آنها به عنوان وسیله ای برای به دام انداختن کاربر استفاده میکند از تار و پود تدابیر امنیتی و حفاظتی رسته است و فقط این زیرکی و درایت کاربر یا استفاده کننده از رایانه با اینترنت خواهد بود که کلاهبردار را ناکام بگذارد والا کلاهبردار در هر شرایطی خواه قربانی در شبکه اینترنتی باشد یا بیرون از شبکه و خواه از طریق کتب اینترنتی و خواه از طریق ارسال رایانامه می تواند به مقاصد شوم خود برسد.فاعل ارتکاب کلاهبرداری رایانه ای مهمترین عامل برجستگی این جرم است. هر چند غالباً مجرمان رایانه ای از استعداد نسبتاً بالایی برخوردار هستند اما کلاهبرداران رایانه ای اشخاصی هستند که زیرکی قریب دادن دیگران را با دانش رایانه ای در آمیخته اند و بدون تردید در زمره مجرمان یقه سفید قرار می گیرند که به میزان خطرناکی و استعداد بالا، قدرت انطباق اجتماعی قابل توجهی دارند و به همین ترتیب علی رغم اینکه توجهات دیگران را نسبت به اعمال غیر قانونی خود بر نمی انگیزانند به راحتی و به کرات رایانه و اینترنت را جولانگاه مانورهای متقلبانه خود می سازند. نظر به این ویژگی ها که کلاهبرداری رایانه ای به همراه دارد، توجه خاصی از سوی حقوقدانان نسبت به این جرم معطوف شده است و برخی از آنها کلاهبرداری رایانه ای را که مصداق برجسته سوء استفاده از رایانه است در زمره شایع ترین جرائم اقتصادی رایانه ای قلمداد می کنند. با این وصف، اهمیت شناسایی جرم کلاهبرداری رایانه ای پوشیده نمی ماند و در راستای بررسی این مهم ناگزیر از طرح دو بحث هستیم تعریف کلاهبرداری رایانه ای و اقسام کلاهبرداری رایانه ای.

تعریف کلاهبرداری رایانه ای:

مناسب ترین تعریف از هر جرمی تعریفی است که خود قانونگذار ارائه می دهد و بنا به اینکه قانونگذار همواره از اینکه نتواند تعریف جامع و مانعی از یک عمل مجرمانه ارائه دهد، هراسان است؛ در غالب موارد بدون ارائه تعریف به ذکر اوصاف شرایط جرم اکتفا می کند و بنابراین جرائم عمدتاً از سوی حقوقدانان تعریف می شوند: کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوءنیت به وسایل متقلبانه.
تعریف کلاهبرداری رایانه ای نیز به لحاظ اینکه رایانه در تحقق آن عمدتاً وسیله ارتكاب است. قاعدتاً باید مشابه همین تعریف باشد. اما با توجه به نکات زیر ضرورت ارائه تعریفی جداگانه از کلاهبرداری رایانه ای احساس می شود :
الف – فعل فیزیکی جرم کلاهبرداری توسل به وسایل متقلبانه و بردن سال دیگری است که البته نسبت به وسایل پرداخت مال مانند چک تحصیل آنها نیز به عنوان یکی از افعال فیزیکی مطرح می شود به دلیل تعدد فعل فیزیکی در جرم کلاهبرداری است که از آن به جرم مرکب یاد می شود اما کلاهبرداری رایانه ای سوء استفاده مالی به وسیله رایانه است که از طریق افعال فیزیکی متعددی همچون وارد کردن، تغییر، محو و توقف داده های رایانه ای تحقق می یابد و در واقع فعل فیزیکی کلاهبرداری رایانه ای هر گونه سوء استفاده مالی از طریق رایانه است.
ب – یکی از اجزای رکن مادی کلاهبرداری فریفته شدن قربانی است و لازمه فریفته شدن این است که قربانی جرم انسان باشد و عموماً برای مرتکب نیز شناخته شده باشد؛ هر چند در اکثر مواقع بین مرتکب و قربانی ارتباط عینی حاصل می شود. اما در کلاهبرداری رایانه ای تحقق جزء فریب قربانی لازم نیست؛ علاوه بر اینکه در غالب موارد قربانی جرم برای کلاهبردار رایانه ای شناخته شده نیست، ممکن است اقدامات خدعه آمیز مرتکب علیه سیستم رایانه ای باشد. بدون اینکه در این میان انسانی فریفته گردد. پس به همین میزان که شخصی از طریق گمراه کردن رایانه و یا حتی بدون گمراه کردن آن و از طریق کسب برخی اطلاعات مالی از طریق رایانه مال یا مزایای مالی را تحصیل نماید کلاهبردار رایانه ای محسوب می شود.
ج – موضوع یا هدف جرم کلاهبرداری مال یا وسیله تحصیل مال است؛ لیکن در کلاهبرداری رایانه ای موضوع جرم فراتر می رود و علاوه بر مال شامل منافع مالی، خدمات و امتیازات مالی نیز میشود؛ چون کلاهبرداری رایانه ای نوعی سوء استفاده از رایانه و اینترنت است و از آنجایی که اکثر امکانات متضمن خدمات و مزایای مالی رایانه ای شده اند امکان سوء استفاده از آنها زیاد است. جالب اینکه در قوانین برخی از کشورها کلاهبرداری از حد هر گونه سوء استفاده مالی از طریق رایانه نیز فراتر رفته است؛ به عنوان مثال طبق بخش ۱۰۳۰ از ماده ۱۸ قانون جزای ایالات متحده آمریکا مصوب ۱۹۸۳ و اصلاحی ۱۹۹۶ دسترسی بدون مجوز به اطلاعات طبقه بندی شده یا اطلاعات انرژی اتمی یا هر نوع اطلاعاتی که به کشور آمریکا ضربه وارد نماید در زمره کلاهبرداری و فعالیتهای مرتبط با آن به حساب آمده است.
د – پیشرفت هر روزه صنعت انفورماتیک و توسعه حیرت انگیز فناوری اطلاعات از یک سو و تنوع یابی اشکال سوء استفاده مالی از طریق رایانه و اینترنت از سوی دیگر این موضوع را پیش میکشد که کلاهبرداری رایانه ای باید دایره ای بس وسیع تر از کلاهبرداری سنتی داشته باشد تا بتواند برای هر شکل از سوء استفاده های مالی رایانه ای با تمسک به قانون پاسخ کیفری داشته باشد و قاعدتاً کلاهبرداری رایانه ای تعریفی گسترده تر از تعریف کلاهبرداری سنتی می طلبد.

اقسام کلاهبرداری رایانه ای:

موضوع جرم کلاهبرداری رایانه ای مال و وسایل تحصیل مال از قبیل چک، منافع مالی، خدمات مالی و مزایای مالی است. بنابراین هدف جرم حول محور مال یا هر چیز دارای ارزش مالی می چرخد کلاهبرداری اطلاعاتی که در حقوق برخی کشورها شناخته شده است از آنجا که ممکن است برخی از این اطلاعات یا داده ها دارای ارزش مالی نباشد دقیقاً منطبق بر کلاهبرداری رایانه ای مورد نظر ما نیست همچنان که اگر شخصی با روش های خدمه آمیز صرفاً حق استفاده از رایانه یا فرصت بهره برداری از نـرم افـزارهـاي دیگـري را بـه‌ دست‌ آورد، نـیز کـلاهبردار شـناخته‌ نمی‌شود. با توجه‌ به‌ اینکه‌ موضوع کلاهبرداري هر چیز داراي ارزش مالی‌ است‌ و روش ارتکاب آن نیز تمثیلی‌ می‌باشد، در بادي امر اثري بر تقسیم‌بندي نسبت‌ به‌ این‌ جرم مترتب‌ نیست‌. اما از آنجایی که تقسیم بندی کلاهبرداری علاوه بر اینکه پرده از طرق مختلف توسل کلاهبرداران به فریب کاربران بر می دارد و کاربران را از اقدامات و قریب های مشابه بر حذر می دارد موجب مطالعه آماری این جرم و بررسی میزان شیوع آن در فضای سایبر می شود تا بدین وسیله قانونگذار تدبیری در پیشگیری از وقوع کلاهبرداری رایانه ای اتخاذ نماید. نخستین و مهمترین تقسیم بندی از کلاهبرداری رایانه ای متعلق به مرکز دادخواهی کلاهبرداری اینترنتی ایالات متحده امریکا است. این مرکز که با همکاری اداره تحقیقات جنائی فدرال و مرکز ملی جرائم يقه سفید فعالیت خود را از سال ۲۰۰۰ آغاز کرده، مطالعه آماری جالبی پیرامون میزان شکایتها از کلاهبرداری رایانه ای تعداد متهمان و محکومان و تعداد شکات و بعضی از دیگر جرائم رایانه ای را در سطح داخلی و بین المللی انجام داده است.
مرکز دادخواهی کلاهبرداری اینترنتی پس از یک سال مطالعه و بررسی مستمر در سال ۲۰۰۱ مجموعاً کلاهبرداری رایانه ای بر نه قسم دسته بندی کرد که در ذیل هر قسم انواع دیگری از مصادیق این جرم قرار می گیرند.

مصادیق کلاهبرداری:

۱- کلاهبرداری از مؤسسات مالی :
در این قسم از کلاهبرداری رایانه ای مرتکب از طریق سوء استفاده از کارت های اعتباری یا بدهی یا سرقت هویت” دیگری و اتخاذ یک هویت جعلی مبادرت به قریب یک تجارتخانه یا سازمان می کند. و سرمایه آن را تصاحب میکند. این قسم از کلاهبرداری رایانه ای از حیث تعداد شکایت در رأس سایر اقسام قرار دارد.
٢- کلاهبرداري در بازي :
تقلب‌ در شـرط بندي از طـریق‌ تـبانی‌ ورزشـی‌ بـا ادعاهاي دروغین‌ و غیره براي بردن یک‌ جایزه یا برنده شـدن در مسـابقه‌ از دیگـر اقسام کلاهبرداري رایانه‌اي است‌.
٣- کلاهبرداري در ارتـباطات :
در ایـن‌ قسـم‌، کـلاهبردار در فـرآیـند مـبادله‌ اطلاعات و ارتباطات متوسل‌ به‌ تقلب‌ می‌شود و به‌ این‌ وسیله‌ استفاده غیر مجاز از ارتباطات می‌نماید. سرقت‌ خدمات ارتباطی‌ بی سیم‌، ماهواره اي، امـواج رادیـویی‌ و خطوط زمینی‌ از نمونه‌هاي کلاهبرداري در ارتباطات است‌.
4-کلاهبرداری در کسب منفعت :
در این جا شخص حقیقی یا حقوقی با به کار بردن مانورهای متقلبانه قوانین و مقررات موجود در استفاده خدمات را دور زده و به صورت غیر مجاز از آنها استفاده میکنند. مثل نفوذ به سیستم رایانه ای اداره آب و برق و استفاده مجانی از آنها.
۵- کلاهبرداری از بیمه :
مرتکب در این قسم از کلاهبرداری در میزان خسارت واقعی وارده بر خود از طریق صحنه سازی با ادعای دروغین تقلب می کند. حتی ممکن است مرتکب دچار هیچ گونه خسارتی نشده نباشد اما با مانورهای متقلبانه خواستار جبران آن شود.
۶- کلاهبرداری از دولت :
کلاهبرداری از دولت عبارت است از قلب عمدی حقیقت یا پنهان ساختن حقیقت یک موضوع به قصد انجام عملی به ضرر دولت مشروط بر اینکه این ضرر وارد شود. قرار از پرداخت مالیات یا وانمود ساختن مبنی بر پرداخت مالیات با تقلب در امور خیریه را میتوان در ذیل این قسم از کلاهبرداری قرار داد.
۷- کلاهبرداری در سرمایه گذاری :
کلاهبرداری در سرمایه گذاری عبارت است از به کار بردن اعمال خدعه آمیز در راستای سرمایه گذاری برای تحصیل پول یا سود بیشتر طرح های پانزی و هرمی برجسته ترین قسم از اقسام سوء استفاده از سرمایه گذاری هستند طرح پانزی متعلق به چارلز پانزی ایتالیایی است که نخستین بار این طرح در آمریکا اجرا شد. وی ابتدا از افراد دعوت می کند تا در طرح وی مبلغی سرمایه گذاری کنند. سپس در قبال آن با دادن سفته هایی که به عنوان تضمین به آنها می داد تعهد میکرد که طی بود روز اصل سرمایه آنها را به همراه سودی برابر با نصف مبلغ سرمایه گذاری شده بپردازد. از این رو اگر کسی ۱۰۰ دلار در طرح وی سرمایه گذاری میکرد طی بود روز ۱۵۰ دلار و اگر کسی ۱۰۰۰ دلار سرمایه گذاری می کرد. ۱۵۰۰ دلار دریافت میکرد. در واقع کاری که پانزی انجام می داد، استفاده از سرمایه گذاران جدید جهت پرداخت اصل مبالغ و سود سرمایه گذاران جدید بود و چون به تدریج وی با پرداخت به موقع سود افراد خوش حسابی خود را ثابت کرده بود؛ افراد دیگر سود خود را هم دریافت نکرده و از آن به عنوان مبلغ جدیدی جهت سرمایه گذاری بیشتر و بردن سود فزونتر استفاده می کردند. طرح های هرمی نظیر پنتاگونا و گلد کوئیست نیز تحصیل سود خیره کننده از طریق جست و جوی سرمایه گذاران جدید بود که افزونی هر طبقه از این سرمایه گذاران ثروت انبوه را برای اشخاص فرادست آنها به همراه داشت.
8- کلاهبرداری تجاری :
این قسم از کلاهبرداری عبارت است از توسل به اینترنت برای قلب واقعیت از طریق اعمالی چون ورشکستگی به تقلب یا نقص حق مؤلف و مترجم.
9-کلاهبرداری از اعتماد دیگران : این قسم از کلاهبرداری عبارت است از سوء استفاده از اعتماد دیگران با توسل قلب حقیقت یا کتمان موضوع که منجر به ضرر دیگری شود. حتی اگر قلب حقیقت موجب شود که دیگری به خود ضرری وارد سازد در زمره همین قسم از کلاهبرداری است. تقلب در حراج اینترنتی با عدم تحویل بهای کالای دریافت شده را میتوان در شمار کلاهبرداری از اعتماد دیگران ذکر کرد. اقسام گفته شده از کلاهبرداری همگی قابلیت ارتکاب در شبکه اینترنت را دارند اما محدوده کلاهبرداری رایانه ای فراتر از این اقسام است و شامل مواردی که مرتکب یا قربانی جرم با هر دو آنلاین یا داخل شبکه اینترنت نیستند، نیز می شود. مشهورترین کلاهبرداری رایانه ای که لزومی به ارتکاب در شبکه اینترنت ندارد کلاهبرداری از طریق کارت های پلاستیکی است.
مصادیق جرایم رایانه ای را می توان طبق قانون در موارد زیر دانست ، هر چند محدود به این موارد نیست و انواع جرم رایانه ای دیگری را هم می توان به آن افزود که در قانون نیامده اند :
1)دسترسی غیر مجاز به داده یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
2) شنود غیر مجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیر عمومی در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج مغناطیسی یا نوری
3)جاسوسی یارانه ای
4)جعل رایانه ای
5)تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
6)جرم سرقت اینترنتی و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
7)جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
8)هتک حیثیت و نشر اکاذیب
9) تولید ، انتشار یا در دسترس قرار دادن یا معامله داده ها یا نرم افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی
10) فروش یا انتشار یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر داده ای که امکان دسترسی غیرمجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی متعلق به دیگری
11) انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز ، شنود غیرمجاز ، جاسوسی رایانه ای و تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی